Anayasanın Değiştirilmesi Usulü

2018 yılı değişikliği sonrasında “anayasanın değiştirilmesi usulü”ne dair arama yapan ziyaretçilerimiz için tüm süreçleri aktarmaya çalıştık.

Anayasanın Değiştirilmesi

Teklif
Anayasanın değiştirilmesi teklifi TBMM üye tamsayısının en az 1/3’ü (200 MV) tarafından gerekçeli dilekçesiyle teklif edebilir.

Anayasa değişikliği önergesini sadece milletvekilleri verebilir. 2018 değişikliği kapsamında Cumhurbaşkanı ya da bakanlar Anayasa değişikliği kanun teklifinde bulunamazlar.

Görüşme
Anayasa değişiklik teklifleri TBMM Başkanlığına sunulur ve meclis başkanlığınca Anayasa komisyonuna havale edilir. Komisyon, görüşmelerini tamamladıktan sonra teklifi, bu konudaki raporuyla birlikte genel kurula sunmak üzere TBMM Başkanlığına gönderir. Anayasaya göre, Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler TBMM Genel Kurulunca 2 kez görüşülür.

Birinci Görüşme
Anayasa değişiklikleri gizli oyla oylanır. Bu görüşmede, Genel Kurulda değişiklik teklifinin tümü üzerinde görüşme açılır. Oylama gizli yapılır. Maddelere geçilme kabul edilmezse, değişiklik reddedilmiş olur. Maddelere geçilmesi kabul edilirse her biri teker teker görüşülür ve her bir madde oylanır. Bu oylamada en az 3/5 nitelikli çoğunluk aranır ve oylama gizli oyla yapılır.

Birinci görüşme tamamlandıktan sonra ikinci görüşmeye geçilir. İkinci görüşmeye, birinci görüşmenin bitiminden 48 saat geçmeden başlanamaz. Bu duruma literatürde “ivedilikle görüşülemez.” denmektedir.

İkinci Görüşme
İkinci görüşmede, birinci görüşmede maddeler üzerinde değişiklik önergesi verilmişse bu önergeler görüşülür ve en az 3/5 çoğunluk aranmak suretiyle oylanır. Sonrasında maddelerin her biri tekrar oylanır. Eğer değişiklik önergesi yoksa herhangi bir görüşme yapılmadan maddelerin her biri tekrar oylanır. Birinci görüşmede üzerinde değişiklik teklifi bulunmayan bir madde hakkında ikinci görüşmede önerge verilemez. İkinci görüşmede maddelerin her birinin oylanmasında da nitelikli çoğunluk (en az 3/5) aranır ve oylama gizli yapılır. İkinci görüşmenin sonunda Anayasa değişiklik teklifinin TÜMÜ gizli oyla oylanır.

Kabul
Anayasaya göre değiştirme teklifinin kabulü Meclis üye tamsayısının en az 3/5 çoğunluğunun GİZLİ oyuyla mümkündür.

İmza
TBMM Genel Kurulunda Anayasa değişikliğine dair kanun kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanına gönderilir.  Cumhurbaşkanı kendisine gönderilen Anayasa değişikliği kanunları üzerinde tekrar görüşülmek üzere meclise gönderme, kabul edilme çoğunluğuna göre ise imzalama veya halkoyuna sunma yetkisi vardır. Cumhurbaşkanı bu yetkileri tek başına kullanmaktadır.

Değişiklik 360 (Dahil) – 399 (Dahil) Arasında Kabul Edilirse;

Eğer Anayasa değişikliği kanunu, Meclis üye tamsayısının en az 3/5’inin (360 MV) oyuyla veya 2/3’den (400 MV) az oyla kabul edilir ve Cumhurbaşkanına gönderilirse Cumhurbaşkanı bu kanunu imzalayıp yürürlüğe sokamaz. Cumhurbaşkanı kanunun kendisine gelişinden itibaren 15 GÜN içinde aşağıdaki iki yoldan birine başvurmak zorundadır.

1- Cumhurbaşkanı kanunu gerekçesini belirterek TBMM’ye iade edebilir.

TBMM’de 360-399 oyla kabul edilen Anayasa değişiklik kanunu, Cumhurbaşkanı tarafından geri gönderildiğinde kanun meclis üye tamsayısının yine en az 3/5 oy çoğunluğuyla (360 MV) ya da en az 2/3 oy çoğunluğuyla kabul edilebilir.

Eğer TBMM, geri gönderilen Anayasa değişiklik kanununu;

• En az 3/5 ancak yine 2/3’den az olan bir çoğunlukla aynen kabul ederse, Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliği kanununu halkoyuna sunar. (Zorunlu hak oylaması)
• Bu kez geri gönderilen kanunu en az 2/3 veya daha fazla oyla kabul ederse Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliği kanununu:
  – a) Halkoyuna sunabilir. (İhtiyari halk oylaması)
  – b) Yürürlüğe girmek üzere Resmi Gazete’de yayımlayabilir.

Değişiklik 400 veya daha fazlası ile kabulünde durum;

Anayasa değişikliği kanunu, meclis üye tam sayısının 2/3’ü ile (400 MV) veya daha fazla oyla kabul edilip Cumhurbaşkanına gönderildiğinde, Cumhurbaşkanı kanunun kendisine gelişinden itibaren 15 gün içinde aşağıdaki 3 yoldan birine başvurur.

1- Cumhurbaşkanı kanunu imzalayabilir.
Cumhurbaşkanının kanunu imzalaması durumunda Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa değişikliği kesinleşmiş olur ve yürürlüğe girer.

2- Cumhurbaşkanı kanunu gerekçesini belirterek meclise iade edebilir.

Eğer Meclis geri gönderilen Anayasa değişiklik kanununu yine en az 2/3 çoğunlukla aynen kabul ederse Cumhurbaşkanının geri gönderilen kanun üzerinde iki seçeneği vardır:
a) Anayasa değişikliği kanununu imzalayıp Resmi Gazete’de yayımlayabilir.
b) Anayasa değişikliği kanununu halkoyuna sunabilir. (İhtiyari halk oylaması)

3- Cumhurbaşkanı kanunu kabul etmez ya da TBMM’ye geri göndermezse kanunu halk oyuna sunulmaz üzere Resmi Gazete’de yayımlayabilir.

Bu durum ihtiyari halk oylaması usulüdür. Yani Cumhurbaşkanı 2/3 veya daha fazla oyla kabul edilen değişiklik kanununu isterse halkoyuna sunabilir.